«سنگ‌ خورشید»؛ کلیات اشعار اکتاویو پاز به همراه زندگینامه‌ی مختصر وی
مترجم: ابولقاسم اسماعیل پور

(این زندگینامه، خلاصه‌ای از مقدمه‌ی کتاب است. مقدمه، تألیف الیوت واین برگر دوست و شاگرد پاز و مترجم آثارش به انگلیسی‌ست)

تحریریه‌ی وازنا

?

اکتاویو پاز در ?? مارس ???? در مکزیکوسیتی چشم به جهان گشود. پدرش مبارزی دورگه بود که در انقلاب مکزیک شرکت داشت و زاپاتا را در ایالات متحده معرفی کرد. پاز در سال ???? در هفده سالگی برای نخستین بار در مجله‌ای به نام برندال (Barandal) انتشار اشعارش را آغاز کرد. دو سال بعد اولین کتاب‌اش ماه وحشی (Savage moon) را منتشر کرده مجله‌ی دیگری به نام دفترهای دره‌ی مکزیک دایر کرد. در سال ???? در دومین همایش بین‌المللی نویسندگان ضد فاشیست با شاعرانی همچون سرنودا، رافائل آلبرتی و تریستان تسارا آشنا شد. در سال ???? به مکزیک بازگشته ستون سیاسی روزنامه‌ی کارگری ال‌پاپیولا را برعهده گرفت. ویراستار گزینه‌ی شعر اسپانیا شد و سومین مجله‌اش کارگاه را به راه انداخت. در ???? با مشارکت یک تن دیگر انتشار گزینه‌ی‌ شعر «درخت غار» را برعهده‌گرفت. در سال ???? در تأسیس مجله‌ی فرزند اسراف‌کار کوشید. اکتاویو پاز در ???? با بورس تحصیلی گاگن‌هایم رهسپار ایالات متحده شد. در نیویورک و سن‌فرانسیسکو زیست، شعر امریکای شمالی را کشف کرد تا بعدها در سال ???? در کتابی به نام «هزارتوی انزوا» که اولین کتاب نثر اوست انتشارش دهد. پاز، در ???? به پاریس رفت و در آن‌جا با آندره برتون دوستی صمیمانه‌ای برقرار کرد. سال بعد در ????، به وزارت امور خارجه‌ی مکزیک پیوست و بیش از ?? سال در پاریس، نیویورک، سن‌فرانسیسکو، ژنو و دهلی‌نو به کار پرداخت. در ???? مجموعه اشعار «آزادی مشروط»، در ????، «هزارتوی انزوا» و در ???? یکی از مهم‌ترین کتاب‌هایش، شعر منثور اسپانیا، به نام «عقاب یا خورشید» را به چاپ سپرد. در آغاز دهه‌ی ???? اشعار «بذرهای یک سرود»، «فصل خشونت‌بار» و «گزینه‌ی شعر مکزیک برای یونسکو» را منتشر کرد.
در ???? کتاب مهم او در زمینه‌ی شعر و شاعری، کمان و چنگ انتشار یافت. در سال ????، به رغم نظر ویراستاران و ناقدان، شعر دوره‌ی اولیه‌ی پاز به نحو چشمگیری به پایان می‌رسد و دوره‌ی پسین با انتشار منظومه‌ی بزرگ‌اش «سنگ آفتاب» آغاز می‌شود. «سنگ آفتاب» به همراه «هزارتوی انزوا»، پاز را به شهرت جهانی می‌رساند. «سنگ آفتاب» در طی سالیان به دست شاعران گوناگونی همچون موریل روکیسر، بنژامین پره، گیورگی سومیلو و آرتور لوندکویست به زبان‌های اروپایی ترجمه شد. هم‌زمان در ???? پاز کار جدی خود را در مقام مترجم با ترجمه‌ی جاده‌های باریک اثر باشو آغاز کرد. ترجمه‌ی آثاری از ویلیام کارلوس ویلیامز، آپولینر، پسوا و چهار شاعر سوئدی به صورت کتاب‌های مستقل و نیز اشعار بسیاری از شاعران فرانسوی، انگلیسی، چینی و ژاپنی از کارهای اوست.
اکتاویو پاز در سال ???? به مقام سفارت مکزیک منصوب شد و به هند رفت. در آن‌جا با ماری خوسه ترامینی آشنایی به هم زد و با او ازدواج کرد. خود گفته است این مهم‌ترین رویداد زندگی‌ام پس از تولد بوده است. در همین هنگام مطالعات خود را درباره‌ی هنر و فلسفه‌ی هند آغاز کرد. در این دهه، پاز، هشت مجموعه شعر، کتاب‌هایی درباره‌ی لوی اشتروس و مارسل دوشان و شش مقاله درباره‌ی هنر، ادبیات، فلسفه و سیاست به چاپ سپرد که از میان آن‌ها جریان متناوب (alternative current) و پیوندها وگسست‌ها (conjunctions and disconjunctions) را می‌توان نام برد. در همین سال‌ها، او ویراستار گزینه‌ی شعر معاصر مکزیک «شعر حرکت» (poetry in motion) بود. سال ???? برای اعتراض به کشتار دانشجویان در تظاهرات مکزیکوسیتی، قبل از شروع بازی‌های المپیک، از مقام دولتی استعفا داد. در طول بیست سال بعد پاز، در دانشگاه‌های کمبریج، تگزاس و هاروارد به تدریس پرداخت. در ???? به مکزیکی بازگشت و ماهنامه‌ی پلورال (plural) را منتشر کرد. پس از رخنه‌ی دولت در این ماهنامه در ????، اغلب همکاران روزنامه‌نگارش ماهنامه‌ی دیگری را به نام «بازگشت» به راه انداختند (و البته به سردبیری پاز). این ماهنامه از آن زمان تاکنون (سال نگارش کلیات اشعار پاز به انگلیسی، ????) به کار خود ادامه داده و بی‌تردید در شمار مهم‌ترین مجلات روشنفکری امریکای لاتین است. پاز در طول دهه‌ی ????، علاوه بر سردبیری دو مجله و تدریس در ایالات متحده آثار دیگری نیز منتشر کرد از جمله تحلیل شعر خاویر بیوروتیا، گزینه‌ی نوشته‌های شارل فوریه و... همچنین به ارائه‌ی سخنرانی‌هایی درباره‌ی رمانتیسم، هنر آوانگارد و دیگر مسائل مبادرت ورزید.
در دهه‌ی ???? پاز در سراسر جهان به تدریس و سخنرانی پرداخت و به طور مداوم در تلویزیون مکزیک برنامه داشت. در همین ایام کتاب قطوری درباره‌ی سورخوانا دلاکروس، شاعر مکزیکی قرن ??، سه مجموعه مقاله، کتابی سه جلدی درباره‌ی تاریخ، هنر و ادبیات مکزیک و تفسیری درباره‌ی سیاست بین‌المللی معاصر به نام «زمانه‌ی ابری» (ترجمه‌ی انگلیسی این اثر تحت عنوان one earth,four or five worlds چاپ شده است) منتشر کرد. در ????، پس از یازده سال مجموعه شعر «درخت درون» را به چاپ سپرد. مترجم مجموعه‌ی کامل اشعار پاز به انگلیسی، الیوت واین برگر، در ادامه می‌گوید: انتشار مجموعه‌ی کامل اشعار یک شاعر خارجی حتی از یک دوره‌ی خاص به انگلیسی به ندرت اتفاق می‌افتد. در ویراست مجموعه‌ی حاضر به‌رغم بی‌میلی پاز تصمیم گرفتم هیچ شعری را از قلم نیاندازم... مترجم فارسی اثر، ابوالقاسم اسماعیل‌پور است. وی شعرها را از مجموعه‌ی اشعار سی‌ساله‌ی پاز با ترجمه‌ی انگلیسی الیوت واین برگر، دوست و شاگرد نزدیک پاز اصل قرار داده است. گفتنی‌ست اکتاویو پاز در ???? برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبیات شد و در ? دسامبر همان سال به هنگام دریافت جایزه‌ نطق مهمی با عنوان «در جست‌و جوی اکنون» ایراد کرد. پاز در سال ???? درگذشت.
مجموعه‌ی کامل اشعار پاز، تحت عنوان «سنگ خورشید»، در دو جلد، با ترجمه‌ی ابوالقاسم اسماعیل‌پور و به همت نشر اسطوره در سال ???? منتشر شده است.